Πλείστοι όσοι οικονομολόγοι έχουν αναφερθεί στον επιχειρηματία. Έχουν αρκούντως ικανοποιητικά αναπτύξει τη δράση, τις λειτουργίες και την προσφορά του στην παγκόσμια οικονομία. Η συντριπτική (αν όχι απόλυτη) πλειοψηφία αυτών εκθειάζουν την δράση του, προκρίνουν την ευφυΐα του και υμνούν τις δεξιότητές του. Η πολιτική ηγεσία συμμερίζεται την άποψη των επιστημονικών αναφορών, γνωρίζοντας τον εξέχοντα ρόλο που αυτός (ο επιχειρηματίας) διαδραματίζει αλλά και τη συμβολή του στην ανάπτυξη και την πρόοδο του γήινου οικονομικού οικοδομήματος. Την αυτή γνώμη για τον επιχειρηματία έχουν και τα οικονομούντα άτομα των ανεπτυγμένων οικονομικά κοινωνιών, χωρίς βέβαια να αποκλείουμε και κάποιες εξαιρέσεις που όμως επιβεβαιώνουν των κανόνα.
Αντιστρόφως ανάλογη είναι η πεποίθηση του απλού Έλληνα πολίτη για την επιχειρηματική δράση. Η λέξη επιχειρηματίας είναι συνώνυμη της διαπλοκής, της ανήθικης ιδιωφέλειας, του άκρατου κερδοσκόπου, του φοροδιαφυγά , του ανέντιμου τυχοδιώκτη κ.α. Ίσως έχουν δοθεί κάποιες αφορμές, ίσως προβάλλονται και ειδησιοποιούνται μόνο κάποιες αρνητικές πτυχές μεμονωμένων δράσεων, ίσως ακόμα το εκπαιδευτικό μας σύστημα να είναι προσανατολισμένο στην δημιουργία αλλότριων προτύπων (επιμόρφωση των managers). Σε κάθε περίπτωση οι περισσότεροι από εμάς (πέραν αυτών που ασχολούνται ενδελεχώς) δεν έχουμε καν όσμωση των θεωρητικών και εμπειρικών αναφορών των οικονομολόγων για τους επιχειρηματίες και την δράση τους.
Σύμφωνα με τον Schumpeter (1911), το ξεχωριστό γεγονός στην ανάπτυξη της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η καινοτομία. Φορέας της καινοτομίας είναι ο επιχειρηματίας. Αυτός είναι που συλλαμβάνει και υλοποιεί καινοτομίες που αφορούν νέα ή καλύτερης ποιότητας προϊόντα / υπηρεσίες, αυτός είναι που εισάγει νέες βελτιωμένες μεθόδους παραγωγής και οργάνωσης, είναι αυτός που δημιουργεί νέες αγορές (με την έννοια της δημιουργίας καταναλωτικών αναγκών αλλά και με την γεωγραφική έννοια). Ο επιχειρηματίας, σύμφωνα με τον ίδιο θεωρητικό, κινητοποιείται από την ανάγκη του να δρα και να δημιουργεί. Στηρίζει μεταρρυθμίσεις και επιφέρει επαναστατικές αλλαγές. Είναι αυτός που λαμβάνει αποφάσεις και ανοίγει τον δρόμο προς την ισορροπία και την ανάπτυξη. Είναι εν τέλει αυτός που δίνει πνοή στην εφεύρεση και την μετατρέπει σε εύχρηστη εφαρμογή.
Ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει μετρήσιμους και μη μετρήσιμους κινδύνους έχοντας την αποκλειστική ευθύνη για τα αποτελέσματα της επιχείρησης (Frank Knight,1921). Ζει για να εργάζεται και παρόλα αυτά αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μην εισπράξει την ανταμοιβή του, το κέρδος, που είναι ένα μη συμφωνημένο εισόδημα. Δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας συμβάλλοντας καταλυτικά στην καταπολέμηση της ανεργίας. Ο άριστος συνδυασμός των παραγωγικών μέσων ώστε να μεταβληθεί η κλίση και η θέση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων της επιχείρησής του, είναι διακεκριμένος στόχος του, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην μείωση της διαφυγούσας αποτελεσματικότητας της οικονομίας. Συμφυής στόχος με αυτόν της μετατόπισης προς τα έξω (αύξηση) της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων είναι και η δημιουργία νέων καμπυλών παραγωγικών δυνατοτήτων, αυξάνοντας τις προσδοκίες, τις γνώσεις και τις πληροφορίες της αγοράς.
Τα χαρακτηριστικά αυτά σκιαγραφούν ελάχιστες από τις λειτουργίες, δράσεις και συνεισφορές του επιχειρηματία στην οικοδόμηση της κοινωνίας της γνώσης, της προόδου και της ανάπτυξης. Η κοινή γνώμη, ανεπτυγμένων οικονομιών αποδέχτηκε τον επιχειρηματία και του απένειμε θεσμικά αξιώματα και τιμές. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών κοινοβουλευτικών αποτελείται από εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου (Yves Meny, 1993) όπως επίσης ότι ο Ιταλός Πρωθυπουργός ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ένας πετυχημένος επιχειρηματίας, αλλά πολύ περισσότερο αξίζει να θυμηθούμε τις τιμές που απέδωσε η κοινή γνώμη στον, πρόσφατα θανόντα, διακεκριμένο Ιταλό επιχειρηματία Agnelli (παρά την διαπιστωμένη εμπλοκή του στην απόφαση των Ιταλικών αρχών την δεκαετία του ’50 για σημαντικές επενδύσεις στη κατασκευή οδικού δικτύου εις βάρος του σιδηροδρομικού).
Οι επώνυμες αναφορές που μπορούμε να επικαλεστούμε είναι πολλές, προτιμητέο όμως είναι να σταθούμε στις πιέσεις που ασκούν αξιωματούχοι και διπλωμάτες ισχυρών οικονομιών, προς άλλες ανεπτυγμένες και μη ανεπτυγμένες οικονομίες, για την προώθηση κλαδικών και πολλές φορές ατομικών επιχειρηματικών επιδιώξεων γηγενών επιχειρήσεων που εδρεύουν στην επικράτειά τους. Η διασύνδεση ζητημάτων πολιτικής με ζητήματα επιχειρηματικής προτεραιότητας είναι συντελεστής κεφαλαιώδους σημασίας για την εφαρμοζόμενη εξωτερική πολιτική των κρατών αυτών. Στην αντίπερα όχθη, ο έλληνας αξιωματούχος / διπλωμάτης / πολιτικός προτιμά να γίνει δέκτης των πιέσεων των ξένων ομολόγων του, παρά να ασκήσει ανάλογες πιέσεις, φοβούμενος τη σκανδαλολογία και τον ενοχοποιητικό λόγο που θα αναπτυχθεί εναντίων του από την ελληνική κοινή γνώμη. Μήπως λοιπόν αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για την εσωστρέφεια του έλληνα επιχειρηματία; Μήπως συγχέουμε την διαφάνεια με τα θεμιτά εργαλεία της πολιτικής; και εν τέλει μήπως εμείς οι ίδιοι ενισχύουμε την οπισθέλκουσα δύναμη που καθηλώνει το φημισμένο επιχειρηματικό πνεύμα του Έλληνα;
Κοιτώντας πίσω, στους αρχαίους χρόνους, θα θυμηθούμε ότι ο Ερμής ήταν ο προστάτης της τέχνης του εμπορίου και των καινοτομιών. Αυτό ακριβώς το φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον αναζητά ο έλληνας επιχειρηματίας ώστε να αρθούν οι κοινωνικοί φραγμοί για να ‘ξεδιπλώσει’ το έμφυτο επιχειρηματικό του πνεύμα. Οι βάσεις υπάρχουν. «Το αίσθημα της ελευθερίας και ανεξαρτησίας που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία είναι ίσως ένας από τους περισσότερο αποφασιστικούς παράγοντες που αυξάνουν τη θέληση για επιχειρήσεις στα άτομα» (Καραγιάννης Α, 1999). Αυτό που απομένει είναι να αποδεσμεύσουμε τον έλληνα επιχειρηματία από τα αντιπολιτευτικά και συμπολιτεύτηκα παίγνια και να τον αφήσουμε να δράσει σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα τον αποδέχεται ως πρωταγωνιστική οικονομική οντότητα, απαραίτητη για την οικονομικοκοινωνική πρόοδο της χώρας μας.
Χουρδάκης Ευστράτιος[1]
[1] Δημοσιεύτηκε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, Φ. 11 (2549), σελ. 65-66, 15 Μαρτίου 2003
Αντιστρόφως ανάλογη είναι η πεποίθηση του απλού Έλληνα πολίτη για την επιχειρηματική δράση. Η λέξη επιχειρηματίας είναι συνώνυμη της διαπλοκής, της ανήθικης ιδιωφέλειας, του άκρατου κερδοσκόπου, του φοροδιαφυγά , του ανέντιμου τυχοδιώκτη κ.α. Ίσως έχουν δοθεί κάποιες αφορμές, ίσως προβάλλονται και ειδησιοποιούνται μόνο κάποιες αρνητικές πτυχές μεμονωμένων δράσεων, ίσως ακόμα το εκπαιδευτικό μας σύστημα να είναι προσανατολισμένο στην δημιουργία αλλότριων προτύπων (επιμόρφωση των managers). Σε κάθε περίπτωση οι περισσότεροι από εμάς (πέραν αυτών που ασχολούνται ενδελεχώς) δεν έχουμε καν όσμωση των θεωρητικών και εμπειρικών αναφορών των οικονομολόγων για τους επιχειρηματίες και την δράση τους.
Σύμφωνα με τον Schumpeter (1911), το ξεχωριστό γεγονός στην ανάπτυξη της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η καινοτομία. Φορέας της καινοτομίας είναι ο επιχειρηματίας. Αυτός είναι που συλλαμβάνει και υλοποιεί καινοτομίες που αφορούν νέα ή καλύτερης ποιότητας προϊόντα / υπηρεσίες, αυτός είναι που εισάγει νέες βελτιωμένες μεθόδους παραγωγής και οργάνωσης, είναι αυτός που δημιουργεί νέες αγορές (με την έννοια της δημιουργίας καταναλωτικών αναγκών αλλά και με την γεωγραφική έννοια). Ο επιχειρηματίας, σύμφωνα με τον ίδιο θεωρητικό, κινητοποιείται από την ανάγκη του να δρα και να δημιουργεί. Στηρίζει μεταρρυθμίσεις και επιφέρει επαναστατικές αλλαγές. Είναι αυτός που λαμβάνει αποφάσεις και ανοίγει τον δρόμο προς την ισορροπία και την ανάπτυξη. Είναι εν τέλει αυτός που δίνει πνοή στην εφεύρεση και την μετατρέπει σε εύχρηστη εφαρμογή.
Ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει μετρήσιμους και μη μετρήσιμους κινδύνους έχοντας την αποκλειστική ευθύνη για τα αποτελέσματα της επιχείρησης (Frank Knight,1921). Ζει για να εργάζεται και παρόλα αυτά αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μην εισπράξει την ανταμοιβή του, το κέρδος, που είναι ένα μη συμφωνημένο εισόδημα. Δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας συμβάλλοντας καταλυτικά στην καταπολέμηση της ανεργίας. Ο άριστος συνδυασμός των παραγωγικών μέσων ώστε να μεταβληθεί η κλίση και η θέση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων της επιχείρησής του, είναι διακεκριμένος στόχος του, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην μείωση της διαφυγούσας αποτελεσματικότητας της οικονομίας. Συμφυής στόχος με αυτόν της μετατόπισης προς τα έξω (αύξηση) της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων είναι και η δημιουργία νέων καμπυλών παραγωγικών δυνατοτήτων, αυξάνοντας τις προσδοκίες, τις γνώσεις και τις πληροφορίες της αγοράς.
Τα χαρακτηριστικά αυτά σκιαγραφούν ελάχιστες από τις λειτουργίες, δράσεις και συνεισφορές του επιχειρηματία στην οικοδόμηση της κοινωνίας της γνώσης, της προόδου και της ανάπτυξης. Η κοινή γνώμη, ανεπτυγμένων οικονομιών αποδέχτηκε τον επιχειρηματία και του απένειμε θεσμικά αξιώματα και τιμές. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών κοινοβουλευτικών αποτελείται από εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου (Yves Meny, 1993) όπως επίσης ότι ο Ιταλός Πρωθυπουργός ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ένας πετυχημένος επιχειρηματίας, αλλά πολύ περισσότερο αξίζει να θυμηθούμε τις τιμές που απέδωσε η κοινή γνώμη στον, πρόσφατα θανόντα, διακεκριμένο Ιταλό επιχειρηματία Agnelli (παρά την διαπιστωμένη εμπλοκή του στην απόφαση των Ιταλικών αρχών την δεκαετία του ’50 για σημαντικές επενδύσεις στη κατασκευή οδικού δικτύου εις βάρος του σιδηροδρομικού).
Οι επώνυμες αναφορές που μπορούμε να επικαλεστούμε είναι πολλές, προτιμητέο όμως είναι να σταθούμε στις πιέσεις που ασκούν αξιωματούχοι και διπλωμάτες ισχυρών οικονομιών, προς άλλες ανεπτυγμένες και μη ανεπτυγμένες οικονομίες, για την προώθηση κλαδικών και πολλές φορές ατομικών επιχειρηματικών επιδιώξεων γηγενών επιχειρήσεων που εδρεύουν στην επικράτειά τους. Η διασύνδεση ζητημάτων πολιτικής με ζητήματα επιχειρηματικής προτεραιότητας είναι συντελεστής κεφαλαιώδους σημασίας για την εφαρμοζόμενη εξωτερική πολιτική των κρατών αυτών. Στην αντίπερα όχθη, ο έλληνας αξιωματούχος / διπλωμάτης / πολιτικός προτιμά να γίνει δέκτης των πιέσεων των ξένων ομολόγων του, παρά να ασκήσει ανάλογες πιέσεις, φοβούμενος τη σκανδαλολογία και τον ενοχοποιητικό λόγο που θα αναπτυχθεί εναντίων του από την ελληνική κοινή γνώμη. Μήπως λοιπόν αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για την εσωστρέφεια του έλληνα επιχειρηματία; Μήπως συγχέουμε την διαφάνεια με τα θεμιτά εργαλεία της πολιτικής; και εν τέλει μήπως εμείς οι ίδιοι ενισχύουμε την οπισθέλκουσα δύναμη που καθηλώνει το φημισμένο επιχειρηματικό πνεύμα του Έλληνα;
Κοιτώντας πίσω, στους αρχαίους χρόνους, θα θυμηθούμε ότι ο Ερμής ήταν ο προστάτης της τέχνης του εμπορίου και των καινοτομιών. Αυτό ακριβώς το φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον αναζητά ο έλληνας επιχειρηματίας ώστε να αρθούν οι κοινωνικοί φραγμοί για να ‘ξεδιπλώσει’ το έμφυτο επιχειρηματικό του πνεύμα. Οι βάσεις υπάρχουν. «Το αίσθημα της ελευθερίας και ανεξαρτησίας που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία είναι ίσως ένας από τους περισσότερο αποφασιστικούς παράγοντες που αυξάνουν τη θέληση για επιχειρήσεις στα άτομα» (Καραγιάννης Α, 1999). Αυτό που απομένει είναι να αποδεσμεύσουμε τον έλληνα επιχειρηματία από τα αντιπολιτευτικά και συμπολιτεύτηκα παίγνια και να τον αφήσουμε να δράσει σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα τον αποδέχεται ως πρωταγωνιστική οικονομική οντότητα, απαραίτητη για την οικονομικοκοινωνική πρόοδο της χώρας μας.
Χουρδάκης Ευστράτιος[1]
[1] Δημοσιεύτηκε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, Φ. 11 (2549), σελ. 65-66, 15 Μαρτίου 2003
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου